Matty Hakvoort – April 2020 – Onvoorzien
NIET rooskleurig
het licht van mijn feiten:
een handvol dode mussen
en geen vogel in zicht
Toch hoor ik hem zingen
de lijster voorbode van
de zoveelste lente
en prompt steekt de hoop
zijn zoveelste kop op
Hanny Michaelis. (1922- 2007)
Eerst is er het pendelen tussen vrees en hoop voor diegene die door de ziekte kanker wordt getroffen. Daarna volgt het leren leven met onzekerheid en het leren accepteren van de nieuwe wekelijkheid. Altijd zal hoop een bepalende rol spelen, wil de toekomst gestalte krijgen.
Onvoorzien is de hele wereld op dezelfde manier getroffen. Natuurlijk is het anders. Met name toegenomen angst en besef van onzekerheid geldt door de (indirecte) dreiging van de pandemie voor veel mensen.
Ook hier gaat het om hoop en vrees.
Welke mogelijkheden hebben we om samen sterker te worden en hoop te scheppen? Om hoop te kunnen hebben zal onzekerheid en de hiermee gepaard gaande angst en vrees beheersbaar moeten zijn. Daarom wil ik eerst iets over de dynamiek van angst uitleggen; misschien kan dit helpen. Als angst opkomt, zoals voor een corona virusbesmetting, kunnen eerdere angsten worden gereactiveerd. Zo kan de angst voor terugkeer van de kanker toenemen of een herbeleving van oude angst ontstaan. Deze herleefde angsten komen meestal voort uit vroege kinderervaringen en hebben te maken met existentiële thema’s zoals de angst voor verlating, verlies of de dood. Het betreft gevoelige thema’s die altijd op de achtergrond in een persoon aanwezig zijn en soms pas zichtbaar worden in tijden van stress. Door dit samenballen van de verschillende vormen van angst kan de nieuwe dreiging door het coronavirus nog meer spanning geven. Het is van groot belang hier aandacht voor te hebben en de verschillende bronnen van angst en onzekerheid te onderscheiden. Het is dan beter mogelijk te begrijpen waarom men ‘nu’ zo bang is.
Twee basale behoeften van mensen zijn veiligheid en verbondenheid. Als onzekerheid blijft aanhouden is verbondenheid het belangrijkste tegenwicht om kracht uit te putten. Hoop schep je samen, maar hoe ziet dat samen er nu dan uit?
Sinds niets anders mogelijk was dan de deuren te sluiten en het meest wezenlijke wat we kunnen bieden, ‘het ontmoeten’, opeens onmogelijk werd, zijn we direct gaan improviseren. Het meest belangwekkend alternatief dat we vonden is digitaal contact in allerlei vormen. Beeldbellen (met face-time of watts up, zoom) blijkt wonderwel meer op te leveren dan we hadden gedacht. We ervaren dat ook op deze manier wezenlijk contact tot stand kan komen. Door beeldbellen is er bijvoorbeeld een zichtbare aanwezigheid van de thuissituatie wat iets persoonlijks toevoegt. Pas sprak ik iemand voor het eerst. Aan het eind van het gesprek bedankte hij mij voor de bijzondere steun die hij aan het gesprek had beleefd terwijl het contact alleen maar telefonisch plaats vond. Eerder had ik zo’n gesprek kort gehouden met de veronderstelling dat dit veel te anoniem zou zijn om een contact mee op te starten. Het belang en de urgentie van het gesprek leidt tot een bijzondere openheid en vertrouwen heb ik gemerkt.
Hoe kan verbondenheid nog meer betekenis krijgen? Vanuit het Huis aan het Water zullen we ons alle mogelijkheden die we kunnen bedenken inzetten om het contact te onderhouden, zoals Karin al in haar inleiding heeft genoemd. Ook in de samenleving ontstaan allerlei initiatieven en nieuwe vormen van contact. Muzikanten die digitaal optreden of het onderling uitwisselen van inspiratiebronnen zoals de beste boeken, series, familie apps. Het zou wel eens kunnen zijn dat er beter contact wordt gemaakt dan voor de crisis.
Het ervaren van kunst kan ook steun en hoop bieden. Kunst in alle vormen, zoals muziek, gedichten, literatuur, beeldende kunst. Rond Pasen luisteren veel mensen naar de Mattheus Passion. Volgens velen biedt deze muziek, die vooral gaat over de lijdensweg van Christus, troost maar ook hoop door de enorme schoonheid. Aan het einde van de Mattheus Passion verklankt Bach de wederopstanding van Jezus, waardoor het lijdensverhaal een positieve betekenis krijgt en eindigt in hoop voor alle mensen. Het is volgens mij niet nodig om gelovig te zijn, om deze indrukwekkend weergegeven metafoor van het menselijk bestaan over lijden en hoop te kunnen waarderen.
Bach geeft aan het eind van het oratorium symbolisch vorm aan de overgang van lijden naar hoop. Door een of meer tonen van een nieuw akkoord in te zetten als het huidige nog klinkt, lost de rest van het huidige akkoord op in het nieuwe akkoord. Zo verbeeldt de eerste toon het lijdensverhaal en gaat die samen met het nieuwe akkoord. Er ontstaat een nieuw samengesteld akkoord waar hoop uiteindelijk definitief domineert en een nieuwe verwachtingsvolle toekomst mogelijk wordt.
Laten we ervan uitgaan dat het lijden dat het Coronavirus veroorzaakt eenzelfde slotakkoord krijgt als het zo mooi vormgegeven slotakkoord in de Matthaeus Passion. Het is verwachtingsvolle hoop die overblijft. Laten we er, net als de dichteres Hanny Michaelis, vanuit gaan dat;
“gedurende deze lente de hoop ook prompt zijn zoveelste kop zal opsteken en het leven weer in volle bloei zetten”.
Ik wens eenieder daarnaast vooral veel sterkte in deze ingewikkelde tijd.
Matty Hakvoort.
De reden om psychologische hulp te zoeken heeft te maken met de impact die kanker heeft op alle levensgebieden. ‘Er is een leven voor en er is een leven na kanker’ is een veelgehoorde zin.
De hulpvraag waarmee mensen hier komen is zeer wisselend en voor mij is het belangrijk om zo dicht mogelijk aan te sluiten bij de vraag die er is. Ik beschouw het als een bijzondere ontwikkeling om na mijn langdurig werk binnen de geestelijke gezondheidszorg naast mijn eigen praktijk nu ook mijn ervaring te kunnen gebruiken bij de meer existentiële problematiek die kanker met zich meebrengt. Ik heb jarenlang als groepspsychotherapeut gewerkt in het Psychotherapeutisch Dagcentrum van het ZMC, ervoor als arts bij de Jeugdpsychiatrie van de GG&GD in Amsterdam en de laatste 15 jaar heb ik mijn eigen privépraktijk gehad in Amsterdam. Het valt me steeds weer op hoe in Huis aan het Water een omgeving gecreëerd wordt waar mensen zichzelf kunnen zijn, de ruimte vinden om uit te zoeken wat ze er willen halen aan hulp en ook hoe vanzelfsprekend de staf, vrijwilligers en therapeuten hierbij aansluiten.
Mijn naam is Caroline van den Berg en ik ben vrijwillig werkzaam als loopbaan adviseur in het huis aan t water. Ik woon met veel plezier in Amsterdam! 
Mijn naam is Charlotte Buys, van oorsprong Landschapsarchitect en in een latere fase van mijn leven ben ik werkzaam geweest als docent, mentor, facilitator Creative Thinking, coach en gesprekspartner.
Marja van der Werff – holistisch coach
Mijn naam is Hennie Smit en sinds 1 januari maak ik deel uit van het team geestelijk verzorgers bij het Huis aan het Water.
Ruim dertig jaar ben ik vanuit verschillende professies werkzaam in de gezondheidszorg, altijd in het directe contact met de ander. Aanvankelijk veel gewerkt als paramedicus in de psychosomatiek; de laatste 14 jaar als humanistisch geestelijk begeleider in o.a. ouderenzorg en psychiatrie. Daarnaast begeleid ik al jarenlang mensen in de thuissituatie via het Centrum voor Levensvragen (CvL). Via het CvL ben ik – met genoegen – verbonden aan Huis aan het Water.
Jos Timmerman
Daniëlle de Boer
Mijn naam is Anne Oude Elberink en ik ben sinds maart 2020 verbonden als psychiater aan Huis aan het Water. Hiervoor werkte ik in het Dijklander Ziekenhuis, alwaar ik reeds veel te maken kreeg met patienten met een combinatie van psychische en lichamelijke klachten.
Matty Hakvoort
Door haar jarenlange ervaring met het afsluiten van hypotheken, pensioenen en verzekeringen kan elke financiële vraag over werk, verzekeringen en pensioen gedurende of na ziekte gesteld worden. Aan de hand van eigen informatie kan een plan worden gemaakt om de geldstromen goed te laten lopen tijdens de behandelingen. Financieel evenwicht zorgt voor rust. Niet alleen bij de zieke; ook de familie is er bij gebaat.
Ryan Kreijne
Nathalie Kool
Margriet Greuter
